Crna Gora je kao mlada demokratija, prešla trnovit put do potpunog prihvatanja koncepta samoregulacije za oblast medija. Danas se uspostavljeni mehanizam samoregulacije različito tretira od medija do medija. Razlozi su višestruki i predstavljaju izazov na nekoliko nivoa: od očiglednog nedostatka sveopšte kulture samokritičnosti, samoevaluacije i prihvatanja odgovornosti za javnu riječ, pa sve do problema sa kojim se crnogorska medijska zajednica suočava poslednjih nekoliko godina, a koji se ogleda u permanentnom kontekstu podjela i svrstavanja u jedan ili drugi medijski tabor, pri čemu je ta podjela zasnovana uglavnom na političkim i ideološkim razlikama.
Medijski savjet za samoregulaciju u Crnoj Gori
Prvo novinarsko samoregulatorno tijelo u Crnoj Gori (NST) je uspostavljeno 2003. godine. Osnovalo ga je šest novinarskih udruženja koja su ubrzo nakon toga usvojila Kodeks crnogorskih novinara. NST je objavljivao periodične monitoring izvještaje koji su se odnosili na poštovanje propozicija Kodeksa. Nakon jedne političke emisije emitovane 2008. godine, nastao je spor među osnivačima NST, što je konačno rezultiralo raspadom ovog tijela 2010. godine.
Novo samoregulatorno tijelo osnovano je 7. marta 2012. godine u Podgorici. Osnivači Medijskog savjeta za samoregulaciju (MSS) u Crnoj Gori bile su televizije: IN TV, RTV Atlas, TV Crne Gore, NTV Montena, RTV Elmag, TV Teuta, MBC TV, TV Boin; dnevne novine: Dnevne novine i Pobjeda; radio stanice: Radio Antena M, Skala radio, Radio Montena, Radio Tivat, Radio Jadran, Radio Crne Gore, Radio Duk; internet portali: Cafe del Montenegro i Portal Analitika, dok su nakon potpisivanja Deklaracije o pristupanju 11. juna 2013. novi članovi Medijskog savjeta za samoregulaciju postali: Blic Crna Gora, Prva TV, Pink M i portal RTCG.
Skupština MSS-a, sastavljena od devetnaest štampanih, elektronskih i internet medija, usvojila je statut Medijskog savjeta za samoregulaciju, koji kao samoregulatorno tijelo za glavni cilj ima da “unapređuje i razvija medijsku samoregulaciju u Crnoj Gori, implementira Kodeks novinara Crne Gore u cilju zaštite građana od neetičkog izvještavanja u medijima, podiže nivo svijesti o značaju istinitog i pravovremenog izvještavanja”. Uspostavljeni mehanizmi samoregulacije usmjereni su samo na medije koji prihvataju Kodeks novinara Crne Gore i etičke principe odgovornog i profesionalnog novinarstva. MSS je stoga, prema statutu, otvoren za sve medije u Crnoj Gori, koji žele da nastave da razvijaju i unapređuju novinarsku profesiju.
MSS na dvoipomjesečnoj bazi objavljuje izvještaje koji se zasnivaju na ekspertskim analizama monitoring tima i odgovorima na žalbe čitalaca/gledalaca. Član 21 Statuta predviđa da Savjet “odlučuje po žalbama podnijetim protiv bilo koje medijske organizacije u Crnoj Gori kada su u pitanju povrede Kodeksa novinara Crne Gore i o tome obavještava javnost” . Žalbe se mogu dostaviti poštom, elektronskom poštom i telefonom na adresu MSS-a. To znači da pored svojih članova, redovan monitoring obuhvata i analizu rada medija koji nisu članovi MSS. Od marta 2012. godine, MSS je proizveo 12 monitoring izvještaja.
Međutim, suprotno Statutu, MSS ne vrši monitoring elektronskih medija, tako da MSS praktično vrši funkciju Savjeta za štampu, prateći rad 6 dnevnih novina i 4 onlajn portala. Pored toga, MSS još uvek nije donio Pravilnik o predstavkama i žalbama građana na rad medijskih kuća u Crnoj Gori. Takođe, rezultati monitoringa nemaju obavezujuć karakter niti predviđaju sankcije za bilo koju vrstu povrede Kodeksa, te predstavljaju samo skup preporuka za medije i informaciju za javnost.
Kada su u pitanju organi upravljanja MSS-a, njih čine uglavnom istaknute ličnosti iz medijske sfere. Izvršni sekretar Medijskog savjeta za samoregulaciju je Ranko Vujović, crnogorski novinar i predsjednik Savjeta Agencije za elektronske medije od 2010. godine. Predsjednik Skupštine je Darko Šuković, istaknuti crnogorski novinar i osnivač nezavisnog radija Antena M. Članovi Upravnog odbora su: Đuro Vučinić, vlasnik
Televizije “Montena”, Radojka Rutović, direktorka javnog servisa Televizije Crne Gore, Boris Darmanović, osnivač dnevnih novina “Dnevne novine” i Draško Đuranović, osnivač web portala “Analitika”. Član upravnog odbora je takođe bio i član opozicione stranke “Pozitivna Crna Gora” Dritan Abazović, koji je napustio odbor u maju 2012. godine. Srđan Kusovac, je takođe zbog svoje nove pozicije u Birou za komunikacije u Vladi Crne Gore napustio MSS u septembru 2013.
Za članove monitoring tima imenovani su Gordana Borović, novinarka portala Analitika, Miodrag Bubreško i Ranko Vujović.
Kada je u pitanju finansiranje MSS-a, prema Statutu tijelo je registrovano kao nevladina organizacija koja svoju imovinu stiče od: budžetskih dotacija, članarine, dobrovoljnih priloga, poklona, donacija i na drugi način koji nije u suprotnosti sa zakonom. Međutim, do sada je jedini finansijer MSS-a bila Vlada Crne Gore. Prema Akcionom planu potpisanom između Vlade Crne Gore i Evropske delegacije u Crnoj Gori, MSS će finansirati Vlada Crne Gore za prve tri godine svog postojanja (prva godina 100%, druga 75%, a treća 50 % ).
U prvoj godini postojanja, 2012, MSS je finansiran od Vlade Crne Gore u iznosu od 30.000 eura, u 2013. u iznosu od 22.500 eura, a ove godine u iznosu od 15.000 evra. MSS još nije uspio da prikupi sredstva za samostalno funkcionisanje u 2015. Prema dostupnim informacijama Vlada Crne Gore ne finansira ni jednu drugu medijsku organizaciju na ovaj način. Sva medijska udruženja se registruju kao nevladine organizacije, te shodno tome prolaze regularnu proceduru apliciranja za sredstva iz javnih fondova kroz konkurse Komisije za raspodjelu prihoda od igara na sreću.
Izazovi sa kojima se MSS suočava danas
Pored finansijskih i operativnih izazova sa kojima se suočava, MSS se bori da se pozicionira kao kredibilan i snažan mehanizam samoregulacije medijskog sadržaja. Naime, dva crnogorska dnevna lista (Vijesti i Dan) i jedne nedeljne novine (Monitor) nisu članovi MSS. Ove medije crnogorska javnost tradicionalno doživljava kao “pro – opozicione” medije (protiv vlasti i za opozicioni blok). Postalo je uobičajeno da ova tri medija ne uzimaju učešće niti u jednoj zajedničkoj inicijativi koja je vezana uz novinarsku profesiju u Crnoj Gori, te su tako ova tri medija uvijek sa suprotne strane gore pomenute 23 medijske kuće. Njihov stav prema MSS-u je da je to još jedan projekat kojim Vlada kontroliše medije. Ova neslaganja se ogledaju i u naslovima kao što su “Vladin MSS uči novinare o etici“, ili izvještajima MSS-a, koji detaljno analiziraju izveštavanje Dana, Vijesti i Monitora, koji nisu članovi MSS.
Budućnost MSS i potreba za samoregulacijom medija u Crnoj Gori
Medijska samoregulacija u Crnoj Gori bi trebalo da bude zajednički doprinos svih medijskih poslenika uspostavljanju principa, propisa i standarda novinarske profesije. Na taj način, nezavisni mediji bi trebalo da prihvate svoj deo odgovornosti za kvalitet javnog diskursa čuvajući svoju uređivačku nezavisnost.
Na budući rad MSS-a, između ostalog snažno utiče i spremnost i odlučnost predstavnika medija da nastave da slijede pravila i uputstva novinarskog Kodeksa.
Osim toga, neophodno je da svi aktivni mediji, posebno nacionalni, postanu članovi jedinstvenog medijskog samoregulatornog tijela. Tako je jedino moguća nepristrana analiza medijskog sadržaja svih emitera, portala i dnevnih listova, zasnovana na samokritičkom pristupu i poštovanju principa koje nalaže novinarski Kodeks.
Dok se ne uspostavi jedinstven pristup samoregulaciji medijske sfere, pitanja etike i profesionalnog odnosa, odgovornosti prema javnosti i poštovanja osnovnih postulata profesije, ostaće samo tema na agendama okruglih stolova u Beču i Briselu.
~~~
Marijana Zečević, saradnica Instituta za javnu politiku
Ovaj članak je objavljen na sajtu fairpress.eu